epiloog Enkele persoonlijke noten van de auteur en tips voor bosbeheerders

Epiloog

Koolstof vastleggen door hout te laten groeien is een mooie manier om atmosferische CO₂ te verminderen. Dat kan door het bestaande bos ‘door te laten groeien’, maar ook door nieuw bos aan te planten. Belangrijk leerpunt: bij natuurlijke afbraak van hout in het bos komt de CO₂ weer in de lucht!
Door de dubbele klimaatwinst kan het bouwen met hout niet genoeg gestimuleerd worden; het levert ook nog eens aangename gebouwen op.

Het merendeel van ons bos kan naar verwachting de klimaatverandering goed doorstaan. Dit is, naast het ongerief van stikstofbelasting, versnippering, verdroging en een veel te hoge wildstand, een geruststellende gedachte.
Toch is het goed dat er geëxperimenteerd wordt met nieuwe boomsoorten en door gericht bosbeheer wordt gewerkt naar klimaat­bestendig bos.

Daarbij zou pragmatisme boven ideologie moeten gaan: de instandhouding van het bos is belangrijker dan de aard van het bos (‘Liever een rood bos dan een dood bos’, stelt Bart Meuleman, beheerder van het Meerdaalwoud). Hier bedoeld een bos van (in de herfst roodkleurende) Amerikaanse eiken, als metafoor voor een bos van exoten.

Reken je niet rijk met nieuw bos

De urgentie om klimaatproblemen op te lossen in hoog maar: reken je niet rijk 1. 
Er is veel bos nodig om voor het klimaat het verschil te maken. Ter illustratie: om 10 % van de jaarlijkse Nederlandse uitstoot te compenseren moet half Nederland beplant worden. Tegelijkertijd is de landhonger voor andere doelen groot: reguliere boeren willen hun land niet afstaan, extensieve en natuur-inclusieve boeren willen graag produceren dicht bij de stad, en daar ligt naast de grootste behoefte aan bos ook een stevige woningbouwopgave. 

Reken je niet rijk 2: bos is traag. Als je bos aanlegt, duurt het een hele tijd voordat het wat voorstelt. Ook het veranderen van het bestaande bos gaat langzaam. En, de urgentie is hoog.

Bos is ontstressplek, houtfabriek en drager van biodiversiteit in één

Toch pleit veel voor de aanleg van meer bos: bos is een ontstressplek, houtfabriek en drager van biodiversiteit in één. En zolang bos groeit, vermindert het de CO₂ in de atmosfeer.

Als het over de aanleg van nieuw bos gaat, onderscheiden niet alleen leken, maar ook onkundige beleidsmakers graag ‘natuurbos’ en ‘productiebos’. Natuurbos is hip, productiebos is (f)out. Dergelijke frames zijn begrijpelijk maar weinig functioneel en getuigen van beperkt inzicht in het functioneren van bos.
Een nieuw bos aanleggen met een eenzijdige functie zou een serieuze ontwerpfout zijn. De aanplant is pas op lange termijn een echt bos, en tegen die tijd zijn de maatschappelijke ideeën over bos vrijwel zeker anders dan bij de aanleg. Een pleidooi voor het creëeren van multi­functioneel bos: kies voor pragmatisme en bouw flexibiliteit in. Dat is het verstandigste antwoord op de deels onzekere toekomst.  

Vakmanschap

Bos is complex en de variaties n verschijningsvorm, groeiplaats en ontwikkelingsfase zijn legio. Maar ook in doelstelling en beheervormen. Tegelijkertijd staat bos publiekelijk steeds meer in de belangstelling en liggen beheeringrepen in de media onder een vergrootglas

Bosbeheerders: verlaat je kantoor en ga naar het bos: daar valt veel te zien en veel te kiezen

Het is aan de bosvakmensen om een goede balans te vinden tussen het verder opbouwen van de houtvoorraad – dus hout sparen – en (beheerste) houtoogst.
Het goede nieuws is dat de bossector in Nederland en Vlaanderen bevolkt wordt door vakbekwame mensen, mensen die nieuwgierig zijn en open staan voor wegen om het bos aan te passen aan het nieuwe ­klimaat. Bureaucratische beslommeringen vormen echter een stevige belemmering. Ze maken dat veel vakmensen steeds minder tijd in het bos doorbrengen, terwijl het werk alleen in het bos goed te beoordelen is en daar zoveel te zien en te leren valt.

Communicatie

Bos en CO₂ zijn hot, ze zitten midden in het klimaat­debat. En ondertussen is bosbezoek de afgelopen periode toegenomen, al helemaal tijdens de corona-lockdowns.
Goede communicatie over bos en bosbeheer is nodig, maar niet altijd eenvoudig. Ga er maar aan staan:

• mensen zijn in toenemende mate geïnteresseerd in bos, maar hebben vaak weinig besef hoe een bos werkt en al helemaal geen beeld van de rol van ­bosbeheer.
• De berichten in de media roepen vaker vragen op dan dat ze helderheid geven: zo wordt onder andere de suggestie wordt gewekt dat we met bosaanplant het klimaatprobleem oplossen.

Communicatie over bos en bosbeheer: een pittige, maar essentiële taak voor bosvakmensen.

Tips voor bosbeheerders

• Decimeer de stand van herbivoren. Het effect is groot: de biodiversiteit, de ombouw naar klimaatbestendig, weerbaar bos, de bodemverbetering ter verzachting van de stikstofbelasting, het bosklimaat, het is allemaal gediend bij een fors lagere wilddruk.
• Er leiden verschillende (bos)wegen naar Rome: werk waar mogelijk kleinschalig, maar verlies de pluspunten van wat grotere open ruimtes niet uit het oog.
• Schroom niet iom in contact met publiek naast je keuzemogelijkheden, ook je onzekerheden over het nieuwe bos te communiceren.
• Nieuw bos aanleggen? Loop eens wat bosaanleg van de afgelopen decennia langs, daar is veel te leren. Ook spontaan gevormde bossen kunnen ideeën opleveren voor de ‘nieuw-bos-ambities’
• Waag je bij weinig vitaal ogende bomen niet aan voorspellingen: er zijn legio voorbeelden van verrassend herstel.
• Bosbeheer wordt niet vanzelf begrepen maar als mensen het eenmaal inzien, waarderen ze het zeer